Zit er auteursrecht op techniek?

Een recente zaak tussen KMG en VBD werpt een licht op de vraag of er auteursrecht zit op techniek. De zaak illustreert de uitdagingen bij creatieve werken en techniek. Is er bijvoorbeeld sprake van auteursrecht op een kermisattractie? In dit artikel leest u hierop het antwoord.

Wat zijn de feiten in de zaak?

KMG is een Nederlands bedrijf dat kermisattracties ontwikkelt en verkoopt. KMG maakt onder meer de ‘Freak Out’-attractie. Deze is er in verschillende kleurvarianten en was voorheen beschermd door een octrooi. Echter verviel dit in 2011 voor o.a. het Nederlandse en Tsjechische deel ervan. In 2021 kocht VDB een soortgelijke attractie onder de naam ‘Royal King’ die uit Tsjechië kwam. KMG had in 2015 een vergelijkbare zaak over de FreakOut gewonnen, omdat de kleuren en de kleurstelling van de Tsjechische attractie gelijk waren. Dit keer ging de juridische strijd opnieuw tussen de FreakOut van KMG en eenzelfde Tsjechische attractie. KMG betichtte VDB als eigenaar van de RoyalKing van inbreuk op het auteursrecht van de ‘Freak Out’. Dit gebeurde niet alleen op grond van de kleur, maar ook vanwege de vormgeving.

De vraag in deze zaak was daarom of de ‘Freak Out’ als een auteursrechtelijk beschermd werk moet worden beschouwd en of VDB dit had nagemaakt. Het is een kwestie die regelmatig voorkomt in de technische sector. Hier kunnen de functionele aspecten van een werk soms in conflict komen met de creatieve elementen die auteursrechtelijke bescherming hebben.

Wat is auteursrechtelijk beschermd werk?

Auteursrecht geldt onder andere op vormgeving en kleur van een model dat juridisch een ‘werk’ heet. Om te beoordelen of een attractie daadwerkelijk auteursrechtelijke bescherming geniet, moet het de ‘werktoets’ doorstaan. Een voorwerp, of in dit geval de attractie, moet (i) een eigen, oorspronkelijk karakter hebben (EOK) en (ii) moet het persoonlijk stempel van de maker dragen (eigen keuzes). Hier is van belang dat er vrije en creatieve keuzen zijn gemaakt door de maker. Deze eisen gelden ook voor een voorwerp die deels door technische overwegingen is bepaald zoals zoveel gebruiksvoorwerpen. Maar… gelden er technische overwegingen, regels of andere beperkingen, die geen ruimte laten voor creatieve vrijheid, dan is er geen sprake van een auteursrechtelijk ‘werk’.

Kortom, veel gebruiksvoorwerpen zoals bijvoorbeeld een lamp of een auto kennen, ondanks hun technische (noodzakelijke) functies toch aparte vormgeving, hoe klein soms ook. Het gaat er dan om om bij de rechter te kunnen aangeven dat de technische vormgeving toch nog keuzevrijheid liet om een origineel vorm te geven. Bij een bureaulamp kan dat betrekking hebben op de vorm en lengte van de standaard of de lampenkap zelf. Bij een auto gaat het om de vormgeving van de achter- en koplampen en het luchtrooster.

En het enkele feit dat er alternatieve verschijningsvormen mogelijk zijn – om hetzelfde technische resultaat te bereiken – suggereert dat er keuzemogelijkheden bestaan. Het is dan wel belangrijk om te benadrukken dat dit toch niet de doorslaggevende factor is die bepaalt of iets auteursrechtelijk beschermd is.

Is de ‘Freak Out’ auteursrechtelijk beschermd?

Een kermisattractie bestaat gedeeltelijk uit technische componenten, zoals bijvoorbeeld bewegings- en remmechanismen, maar er zijn ook veiligheidsvoorschriften die van invloed zijn op het ontwerp. Daarnaast zijn er creatieve aspecten te vinden op een attractie, zoals de kleuren of specifieke vorm. In dit specifieke geval oordeelde de rechtbank dat KMG niet overtuigend had aangetoond dat het ontwerp qua vorm van de ‘Freak Out’ voldeed aan de criteria van de werktoets. KMG beweerde dat er alternatieve vormgevingen mogelijk waren voor attracties met dezelfde technische functies. Maar de rechter was van mening dat de aanwezigheid van alternatief vormgegeven attracties op zichzelf nog niet aantoonde dat KMG ook zelf werkelijk creatieve keuzes had gemaakt tijdens het ontwerpproces voor haar FreakOut. KMG liet na wat nu juist háár creatieve keuzes waren.

Dan zijn er nog de kleur en het kleurenpatroon of kleurschema van de ‘Freak Out’. KMG beweerde dat het kleurenpatroon, met name het blauw-witte patroon, auteursrechtelijk relevant was. Hoewel de rechtbank geen definitief oordeel velde over de auteursrechtelijke bescherming van dit kleurenschema, erkende zij wel dat het kleurenschema een element was met een eigen persoonlijk karakter.

Uiteindelijk besloot de rechtbank dat de vormgeving van de ‘Freak Out’ niet in aanmerking kwam voor auteursrechtelijke bescherming. Wat betreft het kleurenschema heeft de rechtbank geen uitspraak gedaan over of het als een afzonderlijk werk wordt beschouwd. Maar zij oordeelde wel dat VDB voldoende afweek van het kleurenschema van KMG. Dus KMG verloor haar zaak.

Wat kunt u hier van leren?

Het vaststellen van auteursrecht op technische voorwerpen is complex. Er moet nauwkeurig worden gekeken naar de keuzes die zijn gemaakt bij het ontwerpen van het voorwerp. Het is van belang om te beseffen dat er tal van factoren zijn die bijdragen aan het vaststellen van auteursrechtelijke bescherming voor een technisch object en dat dit niet zonder meer bescherming geniet.

Contact

Wij raden aan om juridisch advies te vragen als u twijfelt over auteursrechtelijke bescherming voor (deels) technische objecten. Contact dan een van onze advocaten via de mail, telefonisch of vul het contactformulier in voor een vrijblijvend eerste gesprek. Wij denken graag met u mee.