Wijzigen van huwelijkse voorwaarden voor sterfbed

Het wijzigen van de huwelijkse voorwaarden kort voor het sterfbed van een van de echtgenoten: is dit belastingontduiking of -ontwijking? Lees onderstaand artikel om hierachter te komen.

Belastingontduiking en belastingontwijking

Bij het begrip belastingontduiking en belastingontwijking bevindt men zich vaak in een grijs gebied. De grenzen van wat wel en niet mag volgens de wet en of er dus sprake is van belastingontwijking of belastingontduiking zijn niet scherp.

Die grenzen verkennen gebeurt veelvuldig aan de hand van de zogenoemde ‘estate planning’ om zo onder aan de streep de minste erfbelasting over een erfenis te hoeven betalen. Op 16 februari 2024 bepaalde de Hoge Raad dat het wijzigen of opstellen van huwelijkse voorwaarde zowel vóór als tijdens het huwelijk niet meteen een effect heeft op de hoeveelheid te betalen schenkbelasting. Ook als de wijziging een vermogensverdeling inhoudt waar de langstlevende echtgenoot een aanzienlijk hoger percentage in de vermogensverdeling heeft verkregen dan de overledene.

De vermogensverschuiving die plaatsvindt wanneer de overleden echtgenoot het laagste percentage in de gemeenschap deelt kan volgens de Hoge Raad alleen in specifieke gevallen als schenking gezien worden. Stemt de Hoge Raad nu in met belastingontwijking bij versterf en maakt zij met deze uitspraak uitvoerig doordachte ‘estate planning’ interessanter?

Op grond van de Successiewet 1956 wordt er over elk vermogensbestandsdeel wat ‘krachtens erfrecht’ wordt verkregen schenkbelasting geheven, zo ook over het ontvangen vermogen uit een erfenis. Dit geldt ook voor schenkingen die 180 dagen vóór het overlijden van de schenker zijn verkregen.

Casus

Tussen het echtpaar in kwestie werd in 2015  een huwelijk gesloten. Er was eerst sprake van een 50/50-verdeling bij het trouwen. In oktober 2017 is aan de hand van huwelijkse voorwaarden een verdeling van 10/90 aangegaan, waarna de erflater met een aandeel van 10 procent binnen twee maanden na het opstellen kwam te overlijden in december 2017. Dat is dus binnen de eerdergenoemde 180 dagen.

Volgens de belastinginspecteur was dit reden om te concluderen dat de langstlevende echtgenoot een schenking had ontvangen. De echtgenote ontving immers een extra 40 procent  ten opzichte van de eerder 50-50 verdeling. En dat kon volgens de inspecteur niet onbelast blijven. Dat maakte dat de langstlevende echtgenoot het proces tot de hoogste rechter is aangegaan. Tot ieders verrassing haalde de Hoge Raad het standpunt van de  belastinginspecteur onderuit en stelde dat het aangaan van huwelijkse voorwaarden geen schenking inhoudt ook al valt deze wijziging of opstelling binnen de in de wet staande 180-dagen-termijn.

‘Wetsontduiking’

Desalniettemin kan er volgens de Hoge Raad in uitzonderlijke gevallen alsnog sprake zijn van ‘wetsontduiking’ onder de volgende voorwaarden: ‘’(i) het ontgaan van erfbelasting [is] het doorslaggevende motief is geweest, en bovendien (ii) het in strijd zou komen met doel en strekking van de successiewet wanneer de vermogensverschuiving tussen de echtgenoten en het vervolgens overlijden van één van hen niet zou worden aangemerkt als een verkrijging krachtens erfrecht’’.

Dit laatste is dus het geval wanneer bij het sluiten van de huwelijkse voorwaarden al bekend is bij het echtpaar dat degene die het minste aandeel in de gemeenschap heeft als eerste zal sterven.

In de zaak die voorlag bij de Hoge Raad oordeelde de Hoge Raad dat de huwelijkse voorwaarden een praktische betekenis hebben. Dit kwam omdat er geen sprake was van de verwachting dat de overledene op korte termijn na deze aanpassing zou sterven. Hierdoor was er geen reden om aan te nemen dat alleen het ontwijken van de belasting het motief was van de aanpassing in de huwelijkse voorwaarden. Daarom vernietigde de Hoge Raad de belastingaanslag op de langstlevende. Hierdoor was de door inspecteur van de Hoge Raad opgelegde heffing van de baan. De langstlevende echtgenoot werd vervolgens alleen voor de vermogensovergang van het in de huwelijkse voorwaarden gestelde percentage van 10 procent belast.

Conclusie en vragen?

Conclusie is: het wijzigen van de huwelijkse voorwaarden kort voor het sterfbed van een van de echtgenoten: is dit belastingontduiking of -ontwijking? Nee, niet per se!

Heeft u vragen over dit onderwerp? Neem dan gerust contact op met een van onze advocaten via de mail, telefonisch of vul het contactformulier in voor een vrijblijvend eerste gesprek. Wij denken graag met u mee.