Wet DBA uitgelegd

Werkgevers die voor werkzaamheden of opdrachten een beroep doen op zzp’ers hebben te maken met de wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties). De wet DBA moet zzp’ers en opdrachtgevers duidelijkheid en zekerheid geven over de arbeidsrelatie tussen beide partijen.

Deze wet is in 2016 ingevoerd maar leverde zo veel onduidelijkheid op dat de Belastingdienst inmiddels niet meer actief handhaaft. FNV heeft deze maand een brief naar de minister van Sociale Zaken gestuurd om het kabinet te dwingen te gaan handhaven. FNV voert al lang strijd tegen schijnzelfstandigheid.

Kwalificatie van de arbeidsrelatie

Volgens het FNV is de onduidelijkheid ondermijnend voor de arbeidsmarkt. De kwalificatie van de arbeidsrelatie heeft grote gevolgen, omdat de arbeidsrechtelijke en fiscale behandeling verschillen tussen iemand die in loondienst werkt en iemand die dat als zelfstandige doet. Voor de opdrachtgever kan een onjuiste beoordeling leiden tot navordering van sociale premies en loonbelasting. Voor de opdrachtnemer betekent het wel of geen ontslagbescherming.

Webmodule Beoordeling Arbeidsrelatie (WBA)

Omdat de DBA in de praktijk voor de nodige verwarring zorgde is in 2021 een Webmodule Beoordeling Arbeidsrelatie (WBA) online gezet. Deze anonieme online vragenlijst geeft opdrachtgevers en opdrachtnemers inzicht in hun arbeidsrelatie. De webmodule is bedoeld als voorlichtingsinstrument. Na het invullen van de vragen krijgen werkgevers een indicatie of de opdracht ‘buiten dienstbetrekking’ kan worden uitgevoerd, dat wil zeggen zonder arbeidsovereenkomst, ‘met dienstverband’ of de uitkomst een ‘fictieve dienstbetrekking’ lijkt te zijn.

Bepalen of een zzp’er in loondienst is

Gedurende de pilotfase bieden de uitkomsten van de webmodule WBA geen juridische grond, het betreft slechts een indicatie. Aan de uitkomst kunnen dan ook geen rechten ontleend worden. Wel helpen de indicaties werkgevers bij het bepalen over hoe werkzaamheden worden uitgevoerd of wat er aangepast moet worden om meer duidelijkheid te krijgen. De pilot is inmiddels geëvalueerd en in ongeveer 70% van de gevallen is er duidelijkheid over de aard van het dienstverband.

Wanneer is sprake van een arbeidsovereenkomst?

Er is sprake van een arbeidsovereenkomst wanneer iemand over een bepaalde tijd persoonlijk werkzaamheden uitvoert, voor de werkzaamheden betaald wordt en er een gezagsverhouding is met degene voor wie deze werkzaamheden worden verricht (werkgeversgezag). Voor een eindoordeel moet naar alle feiten omstandigheden worden gekeken die een rol spelen bij de uitvoering van een opdracht. Een klassieke arbeidsovereenkomst kenmerkt zich bijvoorbeeld door:

– Het feit dat een werknemer zich doorgaans niet mag laten vervangen voor zijn werkzaamheden;
– Er een sterke gezagsverhouding is met de werkgever, met andere woorden, de werkgever bepaalt precies hoe de werkzaamheden moeten worden uitgevoerd;
– Er wordt een vaste loonsom betaald, meestal per week of per maand met recht op vakantietoeslag

Wanneer ben je zzp’er?

Een indicatie dat de opdracht buiten dienstbetrekking wordt uitgevoerd is onder meer wanneer:

– De zzp’er zelf bepaalt hoe de werkzaamheden worden uitgevoerd en er geen gezagsverhouding is tussen de opdrachtgever en de zzp’er. De opdrachtgever mag wel instructies geven maar niet gedetailleerd bepalen hoe, waar en wanneer de opdrachtgever moet werken.
– De zzp’er meerdere opdrachtgevers heeft
– De werkzaamheden van de zzp’er ook door iemand anders uitgevoerd kunnen worden
– Er geen sprake is van loonbetaling, betaling van vakantiegeld of doorbetaling bij ziekte

Handhaving wet DBA door Belastingdienst

De Belastingdienst bepaalt of iemand een zelfstandig ondernemer is. Hiervoor wordt een aantal criteria gehanteerd. Zo kijkt de Belastingdienst onder meer naar het aantal opdrachtgevers dat iemand heeft, of de ondernemer werkzaamheden zelfstandig uitvoert, investeringen die gedaan worden in de continuïteit van de onderneming en het risico dat een ondernemer loopt. Deze criteria zijn vastgelegd in de wet DBA en worden door de Belastingdienst gebruikt om te toetsen of een ondernemer een zelfstandig ondernemer is voor de inkomstenbelasting.

De handhavingsplicht van de Belastingdienst is echter opgeschort. totdat het nieuwe kabinet een besluit neemt over de vervanging van de wet DBA. Dat betekent dat er voorlopig alleen gehandhaafd wordt op kwaadwillendheid of wanneer aanwijzingen niet binnen een redelijke termijn zijn opgevolgd.

Modelovereenkomsten

We zien regelmatig ondernemers die gebruik hebben gemaakt van een modelovereenkomst van de Belastingdienst. Die heeft de Belastingdienst samen met brancheorganisaties opgesteld om ondernemers te ondersteunen. Hier kunnen echter geen rechten aan worden ontleend. Bovendien zegt beoordeling door de Belastingdienst alleen iets over de fiscale gevolgen, wat iets anders is dan een beoordeling door de rechter.

Opdrachtgever en opdrachtnemer kunnen dan wel een (model)overeenkomst hebben gesloten, het gevaar bestaat dat de relatie gaandeweg toch verandert. Uiteindelijk is voor de rechter alleen de feitelijke uitvoering van de overeenkomst doorslaggevend voor de beslissing of er sprake is van werk in loondienst of als zelfstandige. Zie deze uitspraak van de Hoge Raad.

Laat u goed informeren over de wet DBA

De advocaten van Fruytier Lawyers in Business zijn gespecialiseerd in arbeidsrecht en ondernemingsrecht. Wij helpen u graag bij het kwalificeren, aangaan of beëindigen van arbeidsrelaties of bij het vooraf bieden van zekerheid over de aard van de voorgenomen arbeidsrelatie. Twijfelt u over welke overeenkomst u moet opstellen of wilt u voorkomen dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst? Neem voor meer informatie over de wet DBA en advies rond geldende regelgeving contact op met één van onze specialisten.