Update: Hoge Raad bevestigt dat Deliveroo maaltijdbezorgers werknemers waren

Twee jaar na de uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam bevestigt de Hoge Raad dat de maaltijdbezorgers van Deliveroo werknemers waren en geen zzp’ers. De hoofdvraag die in de Deliveroo-zaak centraal staat is hoe de arbeidsrelatie van de maaltijdbezorgers gekwalificeerd moest worden. Vakbond FNV stelde zich op het standpunt dat de bezorgers in loondienst waren terwijl Deliveroo zich hard maakte om de ‘riders’, wat de benaming was van de bezorgers, als zelfstandig ondernemers te kwalificeren. Lees hier de tekst van de uitspraak.

Alle omstandigheden van het geval

Dit arrest bevestigd dat de kwalificatievraag arbeidsovereenkomst of niet, afhangt van alle omstandigheden van het geval in onderling verband bezien. Er is geen strikte grens te trekken maar er zijn een aantal dingen van belang. Dit zijn onder meer de aard en duur van het werk, de wijze van bepaling van de werkzaamheden en de werktijden, de inbedding van het werk in de bedrijfsvoering (niet per se de inbedding van de werknemer), het al dan niet bestaan van een verplichting om het werk persoonlijk uit te voeren, de wijze waarop de overeenkomst tussen partijen is tot stand gekomen, de wijze van bepaling van de beloning en betaling ervan en de hoogte van deze beloningen. Ook kan van belang zijn of degene die de werkzaamheden verricht zich in het economisch verkeer als ondernemer gedraagt, denk aan het aantal opdrachtgevers voor wie hij werkt. De Hoge Raad benadrukt twee elementen uit de eerdere uitspraak van het Gerechtshof.

Ondernemerschap

De Hoge Raad bevestigt het gezichtspunt van het Gerechtshof dat de maatschappelijke positie van partijen van belang is bij de vaststelling van de overeengekomen rechten en verplichtingen, en daarmee de kwalificatie van de overeenkomst. Meer specifiek kan daarbij van belang zijn op wiens initiatief bepaalde contractsbepalingen zijn overeengekomen. Er wordt verwezen naar de jurisprudentie van het Europese Hof van Justitie waaruit blijkt dat het onderscheid tussen de werknemer en de ‘echte’ ondernemer wel van belang is. In het geval van Deliveroo riders stellen het Gerechtshof en de Hoge Raad vast dat ruim twee derde van de bezorgers zich tegenover de Belastingdienst presenteerde als ‘hobbymatig’, en daarmee juist niet als ondernemer. Ook is niet gebleken dat een substantieel aantal van de bezorgers zich maatschappelijk presenteerde als ondernemer. Deliveroo wees er zelf op dat het werk voor de bezorgers meestal een bijbaantje was. Wat dan wel de typische kenmerken van ondernemer zijn laat de Hoge Raad in het midden. Hierdoor is er nog steeds een grijs gebied. Waar het om lijkt te gaan is hoe de buitenwereld kijkt naar degene die het werk uitvoert. Kan een derde een duidelijk herkennen wie er in loondienst is en wie zelfstandig?

Betekenis vervangingsclausule

In het verlengde daarvan belicht de Hoge Raad de contractsbepaling die aan de bezorgers van Deliveroo de mogelijkheid liet om zich te laten vervangen. De Hoge Raad zegt daarover het volgende. De vrijheid om zich te laten vervangen is op zichzelf niet onverenigbaar met een arbeidsovereenkomst. Daarnaast moet worden bezien in het licht van alle omstandigheden van het geval. Het Hof heeft in aanmerking genomen dat in de praktijk wel gebruik werd gemaakt van de vervangingsmogelijkheid. Kennelijk had Deliveroo weinig eisen gesteld aan de toestemming die zij aan een bezorger gaf om zich te laten vervangen. Er was niet gebleken of bezorgers zich regelmatig permanent door iemand anders lieten vervangen, zonder dat dit door Deliveroo was geaccepteerd, en dat het niet mogelijk leek dat een bezorger voor Deliveroo ging werken en zijn werkzaamheden door allerlei andere vervangers tegelijk liet uitvoeren, waardoor dit had kunnen eindigen in een verdienmodel. Simpeler gezegd, vervanging mocht contractueel wel, maar dat vond zelden plaats. Ook was het niet van cruciale betekenis voor de bezorgers. Het beding had te weinig betekenis voor de uiteindelijke kwalificatie loondienst/zzp’er.

Gevolgen voor de praktijk

Het arrest gaat verder in de lijn van het X/Gemeente Amsterdam arrest. Hierin stond dat de initiële bedoeling van partijen minder relevant is dan de daadwerkelijke uitvoering van de overeenkomst tussen partijen. Het Deliveroo arrest voegt hieraan toe dat contractuele bepalingen die de bedoeling hebben het bestaan van een arbeidsovereenkomst uit te sluiten, weinig waarde hebben als dit geen betrekking heeft op een betekenisvolle uitvoering.

Het onderwerp schijnzelfstandigheid heeft de aandacht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Vooralsnog is er in elk geval niet altijd een duidelijke grens aan te geven. Het is van belang om naar alle omstandigheden te kijken tussen zelfstandigheid en loondienst in. Als u met meerdere zzp’er werkt die hetzelfde werk doen als sommige van uw werknemers in loondienst en er is een CAO van toepassing, dan bestaat het risico dat op een zeker moment werknemers met terugwerkende kracht een beroep doen op collectieve arbeidsvoorwaarden en een pensioenbijdrage. Het loont om uw werkrelaties goed onder de loep te nemen.

Advies

Heeft u vragen? Contact dan een van onze advocaten via de mail, telefonisch of vul het contactformulier in voor een vrijblijvend eerste gesprek. Wij denken graag met u mee.