Nieuwe Wet bescherming klokkenluiders in werking getreden

Op 18 februari 2023 is de nieuwe Wet bescherming klokkenluiders grotendeels in werking getreden. De wet kent belangrijke nieuwe verplichtingen voor middelgrote en grote organisaties. In dit artikel licht ik in brede zin toe wat er verandert en waarom.

Grotendeels meteen van kracht, deels nog niet

Als de EU een richtlijn aanneemt dan zijn de lidstaten verplicht om die regels binnen een bepaalde termijn in hun nationale wetgeving te effectueren. Nederland is relatief laat met het doorvoeren van de wetswijzigingen, in andere EU landen waren deze regels wel al in de wet verankerd.

Voor bedrijven met 250 of meer werknemers geldt de nieuwe wet misschien wel daarom meteen grotendeels al. Ze moeten nu al aan de regels voldoen en hun beleid op dit gebied hebben aangepast. De grote overheidsbedrijven waren al aan de Richtlijn gebonden sinds eind 2021.

Gelukkig hebben middelgrote werkgevers nog even de tijd. Bedrijven met 50 tot 249 werknemers zullen pas vanaf 17 december 2023 aan de nieuwe normen gebonden zijn.

Voor een deel van de wet zijn nog nadere handelingen van de wetgever nodig. Dit betreft bepaalde regels over anonimiteit van melders en over sancties. Maar ook het deel dat ziet op bestuurlijke bevoegdheden voor het Huis voor Klokkenluiders, de overheidsinstantie bevoegd op dit gebied.

Verplicht versterken van positie klokkenluiders in intern beleid

De nieuwe wet verplicht bedrijven tot het versterken van de bescherming die klokkenluiders genieten in hun interne beleidsstukken. Geheimhouding en vertrouwelijkheid moeten zijn gewaarborgd. Voorts moet in het beleid worden vastgelegd op welke wijze een melding kan worden gedaan en bij welke onafhankelijke functionaris een melder terecht kan.

Het beleid zal moeten vermelden dat de melders en degenen die hen daarbij bijstaan ondersteuning moeten krijgen van de organisatie. Duidelijk moet zijn hoe er met interne meldingen wordt omgegaan. Daarnaast moet het beleid helder zijn over in welke gevallen de interne klokkenluidersregels vallen. Het beleid moet definiëren wanneer een (vermeende misstand) er een is waarvoor een melding kan worden gedaan, het een en ander in lijn met de definities uit de wet.

Ook zal de organisatie de melder een ontvangstbevestiging geven, uiterlijk binnen 7 dagen na ontvangst. Binnen drie maanden zal het bedrijf naar de melder moeten terugkoppelen hoe ze de melding heeft beoordeeld en (indien daar sprake van is) welke acties op de melding zijn ondernomen.

Ratio van de wetgever

De wet is een implementatie van een EU-richtlijn die al in oktober 2019 werd ingevoerd. De EU-wetgever (Commissie en Parlement) acht het in het publiek belang om klokkenluiders te beschermen. De redenering is dat de werknemers van grotere organisaties vaak de eersten zijn die weten wanneer (EU-)wetten overtreden worden.

Bijvoorbeeld als een fabriek milieuregels overtreedt door afval te lozen in een rivier, dan is dat veel eerder bekend binnen die fabriek dan bij de handhavers. De EU wil daarom dat de medewerkers van een fabriek in een dergelijke situatie daarvan melding kan doen. Oftewel, de klok kunnen luiden.

In het verleden is vaak gebleken dat klokkenluiders door hun omgeving gestraft worden. Ze komen op een zijspoor terecht. In feite dient de medewerker van de fabriek in het voorbeeld te kiezen tussen het beschermen van het milieu en zijn carrière. De EU wil dat veranderen, reden waarom ze de richtlijn heeft aangenomen.

Vragen? Bel ons

De wet biedt mogelijkheden voor klokkenluiders om naar de civiele rechter te stappen om hun werkgever te dwingen de regels na te leven, het is dus van groot belang problemen te voorkomen door de wet op de juiste wijze door te voeren in de interne procedures.

Bent u verantwoordelijk voor het interne beleid op het gebied van klokkenluiders binnen een middelgrote tot grote organisatie en heeft u behoefte aan advies over de nieuwe wet? Of overweegt u melding te doen van een misstand binnen uw organisatie en krijgt u graag inzichtelijk wat uw rechten en de plichten van uw organisatie zijn? Contact dan een van onze advocaten via de mail, telefonisch of vul het contactformulier in voor een vrijblijvend eerste gesprek.