Nieuwe slag voor openbaarheid van de rechtspraak

In een nieuw arrest van 21 april 2023 bepaalde de Hoge Raad dat Nederlandse rechtbanken meer zaaksgegevens openbaar moeten maken. Het gaat daarbij om gegevens zoals de namen van de betrokken partijen, de zittingsdata, de stand van de procedure en eventuele uitspraken. Daarmee wordt een grote stap gezet, maar er is toch nog geen volledige openheid. De Hoge Raad merkt expliciet op dat rechtbanken geen andere soorten informatie hoeven te verstrekken. Zo ook niet over zaken die al zijn afgelopen zonder dat er een vonnis is gewezen, zoals bij een schikking. In de praktijk komt het heel vaak voor dat zaken worden geschikt, dit zal dus een belangrijk hiaat blijven. In dit artikel besteed ik aandacht aan deze uitspraak en waarom deze nieuwe openbaarheid ook voor u relevant kan zijn.

De zaak

De zaak betrof een cassatie in het belang van de wet. Het arrest is gebaseerd op een vonnis uit 2012. In die zaak had een advocaat aan een rechtbank gevraagd om hem een overzicht te geven van alle procedures waarin een specifieke persoon partij was of was geweest en alle uitspraken van zaken waarin die persoon partij was geweest.

De rechtbank weigerde, waarna de advocaat een kort geding begon. De voorzieningenrechter wees alleen de vordering toe voor zover dit reeds gedane uitspraken betrof. Daar is de Hoge Raad het in het arrest niet mee eens, de uitspraak wordt dan ook vernietigd.

Zelfs advocaten geen toegang

Momenteel is het in Nederland voor anderen dan de direct betrokken partijen nog nagenoeg onmogelijk om informatie te krijgen over lopende rechtszaken. Advocaten kunnen de online zaakregisters weliswaar raadplegen. Daarentegen kunnen ze wel alleen meer specifieke informatie over een langere tijdsperiode krijgen als zij al een zaaknummer hebben.

Het probleem is echter dat advocaten het zaaknummer meestal niet hebben en ook niet zomaar kunnen krijgen. Daarom is het nu vaak ook zelfs voor advocaten onmogelijk om rechtszaken waarbij zijzelf en/of hun cliënten niet als partij bij betrokken zijn te volgen. Voor informatie zijn ze daarom veelal afhankelijk van de medewerking van één van de partijen.

Openbaar, onduidelijk hoe precies

De gegevens van de rechtszaken zullen voor iedereen beschikbaar moeten worden gemaakt. Op welke wijze dat zal gebeuren is nog niet bekend. Via internet is de meest voor de hand liggende methode. Op dit moment verschilt het beleid over wat wordt verstrekt op aanvraag van rechtbank tot rechtbank.

De Hoge Raad geeft in het arrest aan dat het op de weg van de gerechten ligt om over de wijze van openbaarmaking een uniforme regeling te treffen. Daarbij noemt de Hoge Raad als specifiek voorbeeld het procesreglement.

Past in de lijn

Het arrest van de Hoge Raad is te zien als een logische vervolgstap op het pad naar meer openheid. Er was in 2021 al besloten vanuit de rechtspraak om de overstap te maken naar het publiceren van driekwart van de vonnissen, in plaats van de 5% dat op het moment van het maken van die keuze online werd gezet.

Hoewel de inhoud van de procedure, zoals de dagvaarding en de conclusie van antwoord zelf niet openbaar beschikbaar zullen worden, wordt het voor belanghebbenden gemakkelijker om kennis te nemen van het feit dat er een zitting zal zijn in een bepaalde zaak. Ze kunnen er dan voor kiezen om naar de rechtbank toe te gaan, om zo ook (een deel van) de inhoud van de zaak mee te krijgen.

Praktisch relevant

Bedrijven en personen zullen nu beter in staat zijn om lopende geschillen van anderen te volgen. De redenen die u kunt hebben om bepaalde zaken te volgen zijn divers. Soms gaat het om de juridische inhoud, maar het kan ook juist gaan om de feitelijkheden die spelen.

Het kan bijvoorbeeld belangrijk zijn voordat u beslist te gaan procederen om te weten of er meer zaken spelen tegen dezelfde partij die je wilt aanspreken. Als dat het geval is, dan kan dat immers duiden op ernstige problemen. Het kan zijn dat de verhaalbaarheid van de vordering in het geding kan komen. Dit kan aanleiding geven tot het aanvaarden van een schikking die u zonder die kennis wellicht had afgewezen.

Bruikbaar voor faillissementsaanvragen

Ook kan de uitbreiding van de openbaarheid een belangrijke rol spelen bij faillissementsaanvragen. Voor het aanvragen van het faillissement van een schuldeiser is het noodzakelijk een steunvordering aan te voeren.

Nu is het vaak erg lastig om er achter te komen wie er door de schuldenaar nog meer onbetaald wordt gelaten. Na effectuering van het arrest zal dat makkelijker worden. Het (dreigen met) het aanvragen van het faillissement van een schuldenaar is veelal een relatief goedkoop edoch effectief middel om betaling af te dwingen.

Benieuwd? Bel!

Bent u benieuwd naar of er al rechtszaken lopen tegen een partij waarmee u problemen heeft? Of wilt u een zaak waarvan u weet heeft volgen? Neem dan contact met ons en één van onze ervaren advocaten kan (uiteraard na implementatie van het arrest) voor u vrijblijvend een kijkje nemen! Contact onze advocaten via de mail, telefonisch of vul het contactformulier in voor een vrijblijvend eerste gesprek.