Modelrecht voor afzonderlijke onderdelen van samengestelde producten

Heeft u een product ontworpen dat bestaat uit meerdere vervangbare onderdelen, zoals een fiets of auto? Of bent u van plan om dit te doen? Dan kunt u het uiterlijk van de verschillende onderdelen afzonderlijk beschermen met een modelrecht. In dit artikel leest u meer over het modelrecht voor onderdelen van samengestelde producten.

Vereiste: zichtbaar bij normaal gebruik

Vereist is wel dat het onderdeel zichtbaar is bij normaal gebruik van uw product. Dit zal bij onderdelen zoals een fietsstandaard doorgaans geen problemen opleveren. Maar wat als het model betrekking heeft op de onderkant van een fietszadel? Dan lijkt het antwoord op de vraag of dit bij normaal gebruik zichtbaar is ineens niet meer zo voor de hand te liggen. Wat is immers normaal gebruik van een fiets? In dit artikel vertel ik u meer over het beschermen van onderdelen van zogenaamde samengestelde producten in de Benelux en de EU.

Wat is een samengesteld product?

Een samengesteld product is een product dat bestaat uit meerdere onderdelen. Deze onderdelen kunnen vervangen en weer in elkaar gezet worden. We beschouwen iets als een onderdeel van een samengesteld product wanneer het product niet bruikbaar is zonder dit onderdeel.

Een voorbeeld van een samengesteld product is een auto die bestaat uit onderdelen zoals een bumper en velgen.

Wanneer kunt u een onderdeel als model registreren?

Om een onderdeel van een samengesteld product als model te registreren, moet het uiterlijk van dat onderdeel allereerst nieuw zijn. Dit betekent dat er nog niet eerder een vergelijkbaar model openbaar mag zijn gemaakt. Bijvoorbeeld op een tentoonstelling of door de verkoop daarvan in de winkel. Daarnaast moet het uiterlijk van het onderdeel een zogenaamd ‘eigen karakter’ hebben. Dit betekent dat het uiterlijk van het onderdeel niet te veel op dat van de al bestaande modellen mag lijken.

Tot slot moet het onderdeel bij normaal gebruik van het product zichtbaar zijn. In het modelrecht staat immers de bescherming van uiterlijke vormgeving van producten centraal. Is de vormgeving van het product niet zichtbaar, bijvoorbeeld omdat deze verstopt zit onder de motorkap? Dan kan daar dus ook geen modelrecht voor worden verkregen.

Wat ‘normaal gebruik’ van een product precies betekent, wordt in de verschillende regelgeving niet uitgelegd. Daarin staat alleen dat handelingen in verband met onderhoud, service of reparatie van het product niet gelden als normaal gebruik. Dit leidde dan ook tot een langlopende discussie tussen twee Duitse ondernemingen over de vraag of de onderkant van een fietszadel bij normaal gebruik van de fiets zichtbaar is.

De discussie over de onderkant van een fietszadel

In de discussie stond het modelrecht van de Duitse onderneming Monz dat betrekking had op de onderkant van een fietszadel centraal. Dit modelrecht werd in 2016 aangevallen door de Duitse onderneming Büchel. Volgens Büchel is het modelrecht van Monz namelijk niet geldig, omdat de onderkant van een zadel bij normaal gebruik van een fiets niet zichtbaar is.

Na al bij twee instanties te hebben gediscussieerd over de geldigheid van het modelrecht van Monz, kwam de zaak bij het Bundesgerichtshof. Dit is de hoogste federale rechter in burgerlijke en strafzaken in Duitsland. Het Bundesgerichtshof besloot om nog even te wachten met het nemen van een beslissing. Eerst wilde zij aan het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJEU) vragen wat de regelgeving precies bedoeld met ‘normaal gebruik’ van een product. Op 16 februari 2023 heeft het HvJEU hier geprobeerd duidelijkheid over te scheppen.

Wat is volgens het HvJEU ‘normaal gebruik’ van een product?

Volgens het HvJEU moet men bij normaal gebruik niet alleen denken aan de hoofdfunctie van het product, bijvoorbeeld het berijden van een fiets. Ook andere handelingen die voor de gebruiker verband houden met het uitvoeren van de hoofdfunctie moeten men zien als normaal gebruik. Voor een fiets zijn dit handelingen, zoals het stallen van de fiets in een fietsenrek en het vervoeren van de fiets met een fietsendrager.

Is de onderkant van een fietszadel zichtbaar bij normaal gebruik?

De vraag of de onderkant van een fietszadel bij normaal gebruik zichtbaar is heeft het HvJEU niet beantwoord. Dit hoefde het HvJEU ook niet te doen, want zij hoefde alleen de regelgeving uit te leggen. Het is aan het Duitse Bundesgerichthof om te beslissen over de geldigheid van het modelrecht van Monz. En dus de vraag of de onderkant van het zadel bij normaal gebruik zichtbaar is.

Wat dit betreft, benadrukte het HvJEU wel dat de vraag of een onderdeel zichtbaar is, moet worden beoordeeld vanuit het oogpunt van zowel de gebruiker als een toeschouwer. Het Bundesgerichthof moet dus beoordelen of de onderkant van een zadel zichtbaar is voor degene die bijvoorbeeld de fiets stalt en/of voor degene die dit ziet gebeuren.

Naar verwachting zal het Bundesgerichthof daarop oordelen dat dit niet het geval is, zodat het model van Monz niet geldig is. Immers de onderkant van een zadel lijkt mij tijdens het fietsen, op- of afstappen, stallen en vervoeren van een fiets niet zichtbaar voor de gebruiker of een derde. Toch kunnen we dit nog niet met 100% zekerheid zeggen. Het wachten is op de uitspraak van het Bundesgerichtshof. Updates volgen.

Vragen?

Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel? Contact dan een van onze advocaten via de mail, telefonisch of vul het contactformulier in voor een vrijblijvend eerste gesprek. Wij denken graag met u mee.