Uitspraak Centric: Weg vrij voor overdracht aandelen onder beheer?

Zet uitspraak in de zaak Centric de deur open voor overdracht van aandelen die onder beheer van de Ondernemingskamer zijn geplaatst?

Het lijkt erop dat de langdurige soap rondom IT-dienstverlener Centric tot een einde komt. Na eerdere goedkeuring door de Autoriteit Consument en Markt (ACM), geeft de  Ondernemingskamer groen licht voor de overname van het bedrijf door een consortium van Nederlandse IT-ondernemers. Volgens de Ondernemingskamer is er een zorgvuldig verkoopproces gevolgd. Daarbij is ook rekening gehouden met het belang van oprichter en enig aandeelhouder Gerard Sanderink.

Dit betekent dat Sanderink verplicht is medewerking te verlenen aan de overdracht van de aandelen van zijn bedrijf. Centric speelt een belangrijke rol in de Nederlandse maatschappij. De klanten van Centric zijn talrijk. Bedrijven als chipmachinefabrikant ASML, maar ook de overheid en overheidsinstellingen. Centric voorziet maar liefst 70% van de Nederlandse gemeenten van software.

De afgelopen jaren was er echter veel onrust rondom Centric en oprichter Sanderink. In dit artikel schets ik een tijdlijn van de belangrijkste gebeurtenissen en ga ik in op de rol van de Ondernemingskamer in deze soap.

Onrust rondom Centric en oprichter Sanderink

Terug naar het begin. Ongeveer 25 jaar geleden richtte Sanderink Centric op.  Eigenhandig laat hij meerdere bedrijven uitgroeien tot omvangrijke internationale ondernemingen. Het zijn gloriejaren voor de Twentse ondernemer.

Rond 2019 ontstaan echter de eerste scheurtjes. Er ontstaat veel negatieve publiciteit rondom Sanderink. Voornamelijk door zijn relatie met de omstreden Rian van Rijbroek en vele rechtszaken, waaronder tegen zijn ex. Begin 2021 beseft Sanderink dat het beter is voor Centric als hij afstand neemt. Sanderink treeft uit het bestuur. Zijn invloed blijft echter aanzienlijk. Centric legt beslag op geld dat Sanderink aan zijn ex moest betalen. Achteraf blijkt dit op verzoek van Sanderink te zijn gebeurd. Ook plaatst hij allerlei beschuldigen over zijn ex op de website van Centric.

Door de onrust rondom Sanderink nemen in die jaren verscheidende topbestuurders, medewerkers, klanten en belangrijke financiële partners afscheid van het bedrijf. Zelfs de politiek bemoeit zich met de situatie. Zo stelt Tweede Kamerlid Omtzigt Kamervragen over de situatie.

In oktober 2022 benoemt Sanderink zichzelf opnieuw tot niet-uitvoerend bestuurder met een doorslaggevende stem. Het hoogtepunt is bereikt. Wegens het maatschappelijke belang van Centric maakt het Openbaar Ministerie (OM) gebruik van zijn enquêterecht op grond van artikel 345 lid 2 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. Het verzoekt de Ondernemingskamer om onmiddellijk te ingrijpen om ‘redenen van openbaar belang’.

Het enquêterecht ingezet door het Openbaar Ministerie: uitzonderlijk

Het is uniek dat het OM zijn enquêterecht heeft ingezet. De laatste keer was ruim twintig jaar geleden. Het OM mag niet zomaar ingrijpen. In de wet is vastgelegd dat slechts bepaalde entiteiten de bevoegdheid hebben om een verzoek tot enquête in te dienen. Het OM – specifiek de advocaat-generaal – is slechts bevoegd zo’n verzoek in te dienen om redenen van openbaar belang.

Doorgaans doet een belanghebbende van een rechtspersoon een verzoek tot enquête. Bijvoorbeeld een aandeelhouder, vakbond of de vennootschap zelf. De Ondernemingsraad heeft geen recht van enquête, behalve als dit afgesproken is met de ondernemer of is opgenomen in de statuten van de rechtspersoon. Ook kan de Ondernemingskamer niet op eigen initiatief een enquêteprocedure instellen.

Het enquêterecht biedt de mogelijkheid de gang van zaken en het beleid binnen een bedrijf te onderzoeken. De enquêteprocedure wordt uitgevoerd door de Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam. Als de Ondernemingskamer vaststelt dat er sprake is van wanbeleid, kan zij direct ingrijpen. Voorbeelden van maatregelen zijn de schorsing of het ontslag van bestuurders of commissarissen, het tijdelijk overdragen van aandelen ten titel van beheer en de ontbinding van de rechtspersoon.

Sanderink verliest zeggenschap over Centric als bestuurder en als aandeelhouder

De Ondernemingskamer komt in 2022 met een harde conclusie: Sanderink kan niet langer aanblijven bij Centric, vanwege zijn irrationele gedrag. De Ondernemingskamer stelt een tijdelijk bestuur aan en de zeggenschap over Sanderinks aandelen wordt overgedragen aan een tijdelijk beheerder. Echter worden niet al zijn aandelen overgedragen. Sanderink behoudt zeggenschap over één aandeel. Daarmee heeft hij geen invloed op het beleid van Centric, maar behoudt hij het recht om aanwezig te zijn bij de aandeelhoudersvergadering. Hierdoor is het in principe mogelijk om besluitvorming te vertragen. Al snel wordt duidelijk dat de bestuurders, de Ondernemingsraad, klanten en werknemers het erover eens zijn dat Sanderink nooit meer mag terugkeren in het bedrijf.

Enkele maanden later verzoekt het tijdelijke bestuur de Ondernemingskamer het laatste aandeel van Sanderink over te dragen aan de tijdelijke beheerder. De aanwezigheid van Sanderink tijdens de algemene vergaderingen zou een belemmering vormen voor een gezonde relatie tussen de vennootschap en haar klanten. Ook zou het tijdelijke bestuur terughoudend zijn in verband met de publieke conflicten van Sanderink en zijn ex. De Ondernemingskamer wijst het verzoek toe. Sanderink komt op volledige afstand van zijn bedrijf.

Desondanks probeert Sanderink de controle te houden over zijn bedrijf. Hij dient een verzoek in bij de Ondernemingskamer om de financiële gegevens van Centric in te zien. Hij hoopt daarmee het bedrijf te kunnen verkopen. Echter wordt het verzoek afgewezen. De rechter weegt  mee dat Sanderink al eerder mails en brieven met bedrijfsgevoelige informatie stuurde naar de Tweede Kamer. Ondertussen blijft Sanderink negatief in het nieuws komen. Zo beschuldigt hij het tijdelijke bestuur van banden met de Russische maffia, is hij geschorst als bestuurder bij twee andere grote bedrijven: Strukton en Oranjewoud, heeft hij inmiddels meer dan dertig rechtszaken verloren en meer dan twintig advocaten gehad.

Goedkeuring voor Overname aan consortium van Nederlandse IT-ondernemers: ook uitzonderlijk

Nu de Ondernemingskamer goedkeuring heeft gegeven voor de overname van Centric, verliest Sanderink definitief zijn onderneming. Het is ongebruikelijk en ingrijpend om tegen de wil van een belanghebbende de onderneming te verkopen. Dit benadrukt ook de Ondernemingskamer. De verkoop moet dan ook noodzakelijk zijn in het belang van het bedrijf.

Volgens de Ondernemingskamer is de verkoop van Centric eerlijk en zorgvuldig gegaan. Daarmee lijkt in ieder geval (voorlopig) een einde te komen aan de langdurige soap.

Conclusie

Het enquêterecht van artikel 345 lid 2 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek is een krachtig middel die de Ondernemingskamer in staat stelt allerlei maatregelen te treffen. Het wordt een lastiger verhaal als de entiteiten die het middel kunnen inroepen dat niet doen. De bevoegdheid tot het instellen van een onderzoek ontbreekt bij de Ondernemingsraad, en de Ondernemingskamer kan ook niet op eigen initiatief een onderzoek starten.

Als vangnet kan het OM – specifiek de advocaat-generaal – optreden. Echter kan dit alleen als er redenen zijn van openbaar belang. Het is de vraag of er bij een kleiner bedrijf sprake is van zo’n openbaar belang. Wellicht dat deze zaak het enquêterecht en het artikel in een ander daglicht zetten. Wie weet gaat er in de toekomst dan nog het een en ander veranderen…

De Ondernemingskamer blijkt ook zich bevoegd te achten om een overdracht van een bedrijf te forceren. Deze inbreuk op het recht op eigendom van Sanderink kon plaatsvinden volgens de Ondernemingskamer omdat er een deugdelijke wettelijke basis voor is, het in het algemeen belang is en er een ‘fair balance’ is tussen de eisen van het algemeen belang en de bescherming van het fundamentele eigendomsrecht van Sanderink. In de zaak van Sanderink werden niet de aandelen die Sanderink hield in de Holding verkocht, maar verkocht de Holding de aandelen in haar deelnemingen. Op deze wijze werd de door Centric gevoerde onderneming verkocht. Het  niet kunnen dwingen van aandeelhouders om hun aandelen aan de andere aandeelhouder(s) of een derde over te dragen, is als door velen als een feit en tevens het grote manco van het enquêterecht genoemd.  De vraag is of de Ondernemingskamer met deze uitspraak ook de deur heeft opengezet voor een overdracht van de aandelen die door de Ondernemingskamer onder beheer zijn geplaatst.

Vragen?

De maatregelen van Ondernemingskamer kunnen verstrekkende gevolgen hebben. Heeft u vragen over de Ondernemingskamer? Of heeft u andere vragen naar aanleiding van dit artikel? Neem dan gerust op met een van onze advocaten via de mail, telefonisch of vul het contactformulier in voor een vrijblijvend eerste gesprek. Wij denken graag met u mee.