Heeft Consent or Pay zijn langste tijd gehad?

Op verzoek van onder andere de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft de European Data Protection Board (EDPB) op 17 april 2024 een advies (.pdf) gepubliceerd.

Het advies gaat over de vraag of en onder welke omstandigheden en voorwaarden de zogeheten  “Consent or Pay” modellen kunnen worden gehanteerd door grote online platforms. In veel gevallen is er namelijk sprake van een binaire keuze. De klant kan producten kopen of gratis gebruiken in ruil voor toestemming om hun persoonsgegevens te
verwerken. Dit kan betekenen dat er pixels worden geplaatst, waardoor het internetgebruik van de klant wordt
doorgegeven aan het internetbedrijf. Dit maakt zeer gerichte advertenties mogelijk.

Geen eerlijke keuze

De EDPB stelt eerst vast dat uiteraard de verwerkingsverantwoordelijke alle regels van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)  dient te eerbiedigen. En dat in het merendeel van de gevallen het verwerken van persoonsgegevens wordt opgehangen aan de verkregen toestemming van de betrokkene. Maar is het een eerlijke keuze wanneer gebruikers moeten kiezen tussen een betaald abonnement zónder gevolgd te worden en een lidmaatschap waarvoor ze niet hoeven te betalen, maar waarbij dit wel gebeurt: het ‘consent or pay’-model. Gebruikers worden dan eigenlijk gedwongen te kiezen voor ‘betalen’ met hun persoonsgegevens. Zeker als de prijs voor een betaald abonnement hoog is. Een dergelijke ‘toestemming’ is dan niet gelijk te stellen aan de vrije toestemming zoals de AVG die vereist.

De EDPB onderstreept nog de disbalans in macht die aanwezig kan zijn tussen het platform enerzijds en de betrokkene anderzijds. Zeker als het platform het dominante medium is in dat segment. Het afscheid nemen van een dergelijk netwerk betekent dat de interactie tussen personen ook tot het verleden behoort waardoor de betrokkene nadeel ondervindt, aangezien de digitalisering van de maatschappij meebrengt dat er in voortschrijdende mate sprake is van een digitale wereld. Een ander netwerk brengt dan geen uitkomst. Er is sprake van netwerkeffecten en insluitingseffecten.

Derde optie

De techbedrijven achter de online platforms moeten daarom een derde optie bieden, de “Free alternative Without Behavioural Advertising”. Deze optie moet dus gratis zijn. En de gebruiker moet daarbij slechts beperkt gevolgd kunnen worden. Deze optie moet duidelijk zijn en zonder moeite kunnen worden toegepast. De advertenties die gebruikers dan te zien krijgen, zijn dan niet gebaseerd op hun gedrag op het hele internet maar zijn bijvoorbeeld contextueel. Dat houdt in dat de advertenties passen bij de inhoud die iemand op het platform bekijkt.

Aan deze werkwijze dienen de grote techbedrijven te voldoen. Doen bedrijven dit niet, dan moeten ze bewijzen dat hun werkwijze toch aan de privacy wetgeving voldoet.

Advies

Heeft u vragen over bovengenoemde ontwikkelingen, it-recht en  ict-recht, of andere juridische vraagstukken. Onze gespecialiseerde advocaten staan u graag te woord. U kunt een van onze advocaten contacten via de mail, telefoon of het contactformulier voor een vrijblijvend eerste gesprek. Wij denken graag met u mee.