Zorgplicht banken

Banken hebben een bancaire zorgplicht tegenover afnemers van financiële producten en diensten. De zorgplicht van banken is wettelijk vastgelegd. Een opdrachtnemer moet bij werkzaamheden de zorg van een goed opdrachtnemer verwezenlijken. Dit betekent in praktijk dat de opdrachtnemer dient te handelen zoals een redelijk bekwaam en redelijk handelend vakgenoot zou hebben gehandeld. De plicht is een implicatie van de belangrijke maatschappelijke functie van banken en heeft als doel personen en ondernemers te beschermen tegen lichtvaardige (financiële) beslissingen.

Algemene en bijzondere zorgplicht van banken

Banken beschikken over bijzondere expertise op het gebied van financiële dienstverlening en financiële producten en zijn bij uitstek deskundig dienstverlener. Vanuit deze expertise en belangrijke maatschappelijke rol dienen banken zich te houden aan de zorgplicht voor banken. Binnen de civielrechtelijke zorgplicht kan onderscheid gemaakt worden tussen twee vormen van bancaire zorgplicht: de algemene zorgplicht en bijzondere zorgplicht voor banken. De bancaire zorgplicht geldt zowel in de precontractuele fase als na het beëindigen van de dienstverlening.

• Algemene zorgplicht
Banken moeten verplicht klantinformatie verzamelen om een klant goed te kunnen adviseren. Daarnaast zijn banken verplicht de klant voldoende informatie te verschaffen, zodat de klant een doordachte keuze kan maken. Op basis van diens inkomen, financiële positie, ervaring en ambities wordt een klantprofiel opgesteld. Diensten en producten moeten binnen dit klantprofiel passen.

• Bijzondere zorgplicht
De bijzondere zorgplicht voor banken geldt in situaties waarbij banken consumenten en ondernemers dienen te beschermen tegen de risico’s van financiële producten of beleggingen. De bijzondere bancaire zorgplicht verplicht dat banken onderzoek moeten doen naar de financiële positie van de klant. Hoe deze zorgplicht wordt ingevuld is wel afhankelijk van relevante omstandigheden, zoals de risico’s en ingewikkeldheid van een financieel product.

Twee vormen van zorgplicht voor banken

Er zijn twee vormen van zorgplicht van banken. Allereerst moet er een kort onderscheid gemaakt worden tussen de twee vormen van zorgplicht. Enerzijds is er de contractuele zorgplicht (bank tegenover een cliënt) en anderzijds de niet-contractuele zorgplicht (bank jegens derden).

Contractuele zorgplicht
De contractuele zorgplicht vloeit voort uit een aantal wettelijke bepalingen en de algemene voorwaarden van de bank, opgesteld door de Nederlandse Vereniging van Banken. Uit dit kader van bepalingen komt naar voren dat de bank rekening moet houden met de belangen van haar cliënt in haar dienstverlening. Hoewel dit klinkt als een overbodige regel, blijkt uit de rechtspraak dat de praktijk vaak weerbarstiger is.

Het verschil tussen de zorgplicht van banken en de ‘normale’ zorgplicht die bestaat tussen twee partijen is dat de bank als professioneel en deskundige contractspartij een verhoogde of bijzondere zorgplicht heeft, zeker ook gezien haar maatschappelijke functie.

Praktijkvoorbeeld
In een zaak van de Hoge Raad uit 2003 ging het om een particuliere belegger die ondanks waarschuwingen van de bank bleef beleggen in risicovolle producten. Toen er grote tekorten ontstonden, liquideerde de bank de effectenrekening van de cliënt. Hierop stelde de cliënt een vordering tegen de bank in wegens schending van de zorgplicht. De rechter kwam uiteindelijk tot de conclusie dat een bank als professionele en deskundige dienstverlener tot een bijzondere zorgplicht is gehouden mede omdat aan dergelijke transacties zeer grote risico’s verbonden kunnen zijn. In sommige gevallen kan zelfs enkel waarschuwen voor risico’s niet voldoende zijn, maar moet de bank zelfs weigeren om risicovolle transacties uit te voeren.

Deze uitspraak van de Hoge Raad komt erop neer dat de bank, als professionele en deskundig te achten dienstverlener, een vergaande zorgplicht heeft om de (particuliere) belegger tegen zichzelf te beschermen, zelfs als deze de waarschuwingen van de bank in de wind slaat.

Niet-contractuele zorgplicht

Er bestaat ook een niet-contractuele zorgplicht van banken jegens derden. Een bank dient ook rekening te houden met de belangen van derden. De bank mag niet handelen in strijd met hetgeen als er wordt gehandeld in strijd met het ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt. Hoe dit in de praktijk wordt ingevuld verschilt per situatie en hangt af van de omstandigheden.

Praktijkvoorbeeld
In het zogeheten Safe Haven-arrest draaide het om een groep beleggers die geld had gestort op de rekening van Safe Haven om mee te beleggen. Nadat de groep aanzienlijke verliezen had geleden door risicovolle beleggingen, stelden de beleggers de bank aansprakelijk op grond van een onrechtmatige daad. Belangrijk detail in deze zaak was dat Safe Haven geen vergunning had om op te treden als vermogensbeheerder. De beleggers verweten de bank dat deze, nadat ze ontdekte dat Safe Haven handelde zonder vergunning, geen actie had ondernomen.

Het grote verschil met eerdere rechtspraak op het gebied van de zorgplicht voor banken is dat er geen rechtstreekse relatie was tussen de beleggers en de bank. De bank verzorgde enkel de bankrekening van Safe Haven. De rechter volgde echter de redenering van de beleggers. Voor de toepasselijkheid van de zorgplicht is dus van belang of de bank actie heeft ondernomen. Een belangrijke aanwijzing in deze uitspraak was het feit dat er een specifieke wettelijke bepaling aanwezig was (de vergunningsplicht) ter bescherming van de beleggers.

Causaal verband

Is schade door een gebeurtenis te herleiden naar een tekortkoming of onrechtmatige daad van de bank en kan de bank aansprakelijk gehouden worden, dan kan de benadeelde partij een schadevergoeding eisen. Hiervoor is causaal verband vereist om aan te tonen dat de schade een direct gevolg is van een tekortkoming van de bank. Is sprake van causaliteit en is de zorgplicht voor banken geschonden, dan kan de bank de schade als gevolg van deze gebeurtenis worden toegerekend.

Wet Financieel Toezicht (Wft)

De algemene zorgplicht voor banken is vastgelegd in de Wet Financieel Toezicht (Wft). Deze wet ziet toe op zorgvuldige dienstverlening en verplicht banken te handelen in het belang van de klant. De bank dient klanten gedurende de looptijd van overeenkomsten op de hoogte te brengen van wijzigingen ten opzichte van het eerste advies. De klant moet, op basis van informatieverstrekking door de bank, altijd in staat zijn financiële producten en financiële diensten goed te beoordelen. Daarnaast moeten banken onder de Wet Financieel Toezicht kunnen motiveren waarom zij klanten een bepaald advies hebben verstrekt. Het schenden van deze wet kan leiden tot civielrechtelijke aansprakelijkheid van banken.

Schakel een specialist financieel recht in

Wilt u meer informatie over de zorgplicht van banken, heeft u een geschil met uw bank of bent u van mening dat uw bank zich niet aan de bancaire zorgplicht heeft gehouden? De advocaten van Fruytier Lawyers in Business hebben veel ervaring met het verhalen van geleden schade op banken, financieel adviseurs en vermogensbeheerders. Neem vrijblijvend contact op met één van onze specialisten in financieel recht en ondernemingsrecht.