Werkgeversaansprakelijkheid en goed werkgeverschap

Werkgeversaansprakelijkheid regelt de aansprakelijkheid van de werkgever voor de schade die een werknemer oploopt onder verschillende werkomstandigheden. Dit betreft een risicoaansprakelijkheid. Dit houdt in dat de aansprakelijkheid niet geldt voor schuld of verwijtbaar handelen, maar gebaseerd is op de rol of bepaalde hoedanigheid van een persoon of werknemer. Door het afsluiten van een aansprakelijkheidsverzekering kan een werkgever zich dekken tegen deze schade.

Verantwoordelijkheden werkgever en werknemer

Er zijn twee artikelen in het burgerlijk wetboek die de verantwoordelijkheden van de werkgever en werknemer vastleggen in geval van een ongeluk. Het ene artikel is Werkgeversaansprakelijkheid, welke is gegrond op artikel 7:658 BW. Het andere artikel (7:611 BW) gaat in op de norm goed werkgeverschap. Veilige werkomstandigheden en een veilige werkomgeving staan centraal. Door de jaren heen is werkgeversaansprakelijkheid flink is uitgebreid. Kon een werkgever in het verleden aansprakelijk gehouden worden na een schending van artikel 7:658 BW (werkgeversaansprakelijkheid), tegenwoordig kan de werkgever ook aansprakelijk zijn op grond van goed werkgeverschap (Art. 7:611 BW).

Goed werkgeverschap, artikel 7:611 BW

In een arbeidsrelatie gaat het erin de basis om dat iedereen, net als in het gewone leven, netjes en correct met elkaar omgaat. Dat geldt voor collega’s onderling, maar ook voor de werkgever en werknemer. Bedrijven en werkgevers zijn bij wet verplicht zich te gedragen als een ‘goed werkgever’. Wanneer een werknemer van mening is dat een werkgever niet juist handelt, kan een werknemer naar de rechter stappen.

Goed werkgeverschap draagt bij aan het versterken van het welzijn van medewerkers en gelukkige werknemers. Als we spreken over een goede werkgever doelen we in de basis op zes beginselen van goed werkgeverschap. Met de beginselen van goed werkgeverschap biedt de rechtspraak een richtlijn voor het concretiseren van werkgeversaansprakelijkheid volgens deze norm. Omdat dit beginselen betreft kijkt een rechter in een eventuele zaak altijd naar de omstandigheden van ieder specifiek geval.

De zes beginselen van goed werkgeverschap zijn:

1. Zorgvuldigheid

Een goede werkgever stelt zich zorgvuldig op tegenover werknemers. Dit houdt in dat elk besluit door een werkgever nauwkeurig moet worden voorbereid. In juridische taal wordt ook wel gesproken over het zorgvuldigheidsbeginsel. Het zorgvuldigheidsbeginsel bestaat uit drie onderdelen:

• Onderzoeksplicht
Bij het nemen van ingrijpende beslissingen dient een werkgever alle relevante feiten en belangen die meespelen goed te onderzoeken voordat de ingrijpende beslissing daadwerkelijk genomen wordt

• Hoorplicht
Voordat een werknemer een ingrijpende beslissing kan nemen moet een werkgever eerst overleggen met een werknemer en ingaan op eventuele bezwaren

• Evenredigheid
Ingrijpende beslissingen mogen niet alleen uit het belang van de werkgever genomen worden, ook de belangen en eventuele bezwaren van de werknemer moeten meegewogen worden

2. Machtsmisbruik

Goed werkgeverschap houdt ook in dat in de relatie tussen werknemer en werkgever de werkgever geen misbruik maakt van zijn sterkere positie.

3. Onderbouwing

Ingrijpende beslissingen moeten door een werkgever duidelijk gemotiveerd en onderbouwd worden. Denk aan het op non-actief stellen van een werknemer, een ontslag op staande voet of een reorganisatie.

4. Vertrouwen

Een goede werkgever zorgt ervoor dat hij of zij verwachtingen waarmaakt. Een goede werkgever komt ook gemaakte beloftes na. Dit noemen we het vertrouwensbeginsel. Onder het vertrouwensbeginsel vallen onder meer gelijke behandeling (gelijkheidsbeginsel) en het motiveringsbeginsel bij het nemen van een ingrijpende beslissing.

5. Behandel werknemers gelijk

Elke werknemer moet gelijk behandeld worden. Er mag op basis van het gelijkheidsbeginsel geen onderscheid gemaakt worden tussen mannelijke en vrouwelijke werknemers, ras, huidskleur, religie, politieke gezindheid, levensovertuiging en seksuele voorkeur. De Commissie Gelijke Behandeling ziet toe op naleving van het gelijkheidsbeginsel.

6. Behoorlijke verzekering

Een goede werkgever moet zorgen voor een goede of behoorlijke verzekering voor werknemers. Denk aan een ongevallenverzekering die schade bij werknemers vergoedt na een ongeval.

Werkgeversaansprakelijkheid, artikel 7:658 BW

De werkgever kan aansprakelijk worden gesteld voor het zorgdragen voor de veiligheid op de werkvloer. Indien een werknemer schade heeft opgelopen bij de uitvoering van zijn werkzaamheden, dan kan de werkgever daarvoor dus aansprakelijk zijn. Voorwaarde daarbij is dat de werkgever tekort is geschoten in diens zorgplicht voor een veilige werkplek van de werknemer. Bij een ongeluk is het risico voor de werkgever hoog. Er wordt een hoog veiligheidsniveau van de werkomgeving verwacht met goede instructies op het gebied van veiligheid. Echter, dit artikel geeft geen absolute garantie dat de werkgever voor alle ongevallen aansprakelijk is.

Bewuste roekeloosheid werknemer

Wanneer er schade is ontstaan kan de werknemer de werkgever daarvoor aansprakelijk stellen. Daarbij dient de werknemer te bewijzen dat de schade is ontstaan in de uitvoering van de werkzaamheden. Er zijn twee gevallen wanneer de werkgever onder zijn werkgeversaansprakelijkheid kan ontkomen:

• Wanneer de werkgever bewijst dat is voldaan aan de zorgplicht voor veiligheid, is er geen sprake van werkgeversaansprakelijkheid.
• Wanneer de werkgever bewijst dat er sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer, is er geen sprake van werkgeversaansprakelijkheid.

Aansprakelijkheidsverzekering afsluiten

Uit ervaring blijkt vaak dat de werknemer erin slaagt de werkgever verantwoordelijk of aansprakelijk te houden voor geleden schade. De uitzondering voor opzet of bewuste roekeloosheid komt in de praktijk zelden voor en speelt daarmee een zeer geringe rol. Gezien de kans dat een werkgever beroept wordt op de werkgeversaansprakelijkheid, is het verstandig een aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten. Laat een werkgever na een verzekering voor werknemers af te sluiten, dan kan de werkgever in geval van schade (door bijvoorbeeld een ongeval) aansprakelijk gesteld worden voor een bedrag ter hoogte van wat een behoorlijke verzekering zou uitkeren.

Werk-gerelateerde ongevallen en verzekering

De werkgeversaansprakelijkheid in dit artikel heeft te maken met de norm goed werkgeverschap. Het verschil met het andere artikel ligt vooral in de bewijslast. Ongevallen die niet op de werkvloer zijn gebeurd, maar wel werk-gerelateerd zijn bijvoorbeeld. Een werkgever kan niet in alle gevallen instructies hebben gegeven voor veiligheid, gezien het risico is gelopen buiten de reguliere werkplek.

Voorwaarde voor het aansprakelijk stellen van de werkgever is dat het ongeval plaatsvond op een plek of met een actie die gerelateerd is aan werk. Zo valt een ongeval op een bedrijfsuitje ook onder deze werkgeversaansprakelijkheid, wordt duidelijk uit jurisprudentie van de Hoge raad. Om de werkgever aansprakelijk te stellen, moet de werknemer bewijzen dat de werkgever tekort is geschoten.

Vervolgens kan de werkgever volgens de norm goed werkgeverschap aansprakelijk worden gesteld voor het niet afsluiten van de werkgeversaansprakelijkheidsverzekering. Dus ook wanneer iets voorvalt, maar een werkgever goede zorgplicht voor de werknemer heeft gedragen en rekening heeft gehouden met de veiligheid, kan een werkgever worden aangesproken op werkgeversaansprakelijkheid. Door het afsluiten van een aansprakelijkheidsverzekering kan de werkgever dit risico beperken.

Wat is een behoorlijke verzekering?

Van werkgeversaansprakelijkheid is onder meer sprake als een werkgever geen behoorlijke verzekering heeft afgesloten voor werknemers. Een werkgever heeft een verzekeringsplicht voor werknemers die regelmatig aan het verkeer deelnemen voor het uitoefenen van werkzaamheden. De afgesloten verzekering door de werkgever dient verschillende verkeersrisico’s te dekken. Deze verzekering moet bovendien ‘behoorlijk’ zijn. Een exacte definitie van deze term is er niet, behalve dat de verzekering moet voorzien in het vergoeden van eventuele schade naar gangbare maatschappelijke opvattingen met betrekking tot de dekking.

Aansprakelijkheid woon-werkverkeer

Duidelijk is dat de werkgever veel risico loopt en dat er voor de werknemer een groot vangnet is om de werkgever aansprakelijk te stellen. Niet in alle gevallen is rekening te houden met veiligheid en veiligheidsinstructies. Omtrent omstandigheden in het verkeer zijn daarvoor enige duidelijke vuistregels afgesproken:

• De werkgever is niet aansprakelijk wanneer er sprake is van schade bij zuiver woon-werkverkeer.
• Er is wel sprake van werkgeversaansprakelijkheid voor schade tijdens het werk-werkverkeer.
• Het zuiver woon-werkverkeer is echt zuiver als er geen sprake is van werk-gerelateerde activiteiten.

Wanneer woon-werkverkeer geen zuiver woon-werkverkeer is, bijvoorbeeld collega’s die carpoolen of een werknemer die tijdens een rit opgedragen werkzaamheden of werk-gerelateerde activiteiten uitvoert in vorm van een pakket afgeven, verdwijnt de grens tussen woon-werkverkeer in de privésfeer en werk-werkverkeer. In deze bijzondere omstandigheid worden beide vormen van op één lijn gesteld met het uitvoeren van werkzaamheden en is de werkgever aansprakelijk. De Hoge Raad heeft bepaald dat, op grond van artikel 7:611 BW, de zorgplicht van een werkgever ook van toepassing is wanneer werknemers buiten de werkplaats werkzaamheden uitvoeren.

Werkgeversaansprakelijkheid voor ZZP’er

ZZP’ers worden tegenwoordig steeds vaker ingezet en lopen dan ook risico op schade. De werkgeversaansprakelijkheid is ook voor ZZP’ers relevant. Voorwaarde is wel dat de werkzaamheden van de ZZP’er hetzelfde zijn als de normale bedrijfsactiviteiten (dus van vaste werknemers binnen het bedrijf). Een werkgever mag dus alleen aansprakelijk worden gesteld voor die werkzaamheden waarvoor de werkgever reeds veiligheid biedt. De werkgever draagt een zorgplicht voor de gebruikelijke bedrijfsactiviteiten. De rechten van een ZZP’er kunnen dus worden beperkt, wanneer de ZZP’er wordt ingezet voor ander soort werkzaamheden.

Wanneer is een werknemer aansprakelijk?

Naast werkgeversaansprakelijkheid kan ook een werknemer aansprakelijk gesteld worden. Door het ondertekenen van de arbeidsovereenkomst verplicht een werknemer zich als een goed werknemer te gedragen. Net als bij een werkgever, geldt ook voor werknemers dat bepaalde regels rond goed werknemerschap zijn vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek.

De aansprakelijkheid voor een werknemer is van toepassing in de volgende situaties:

• Het leveren van een wanprestatie door een werknemer
• Overtreding van een gesloten overeenkomst
• Onrechtmatige daden van werknemer

Een werknemer kan aansprakelijk gesteld worden door de werkgever en door derden. Denk hierbij aan een klant of leverancier die door toedoen van de werknemer met schade te maken krijgt. De werkgever kan de werknemer aansprakelijk stellen voor schade bij derden. In praktijk betekent dit echter niet dat de werknemer, bij een succesvolle aansprakelijkheidstelling, opdraait voor de schade. De werknemer handelt in opdracht van de werkgever, waardoor de werkgever aansprakelijk wordt gehouden voor het handelen van de werknemer.

Wel is er een aantal regels waarbij de werkgever de aansprakelijkheid mogelijk bij de werknemer kan leggen. Hoewel dit in praktijk lastig is, kan van deze regel worden afgeweken wanneer:

• De werknemer opzettelijk schade toebrengt
• De schade is ontstaan door roekeloos handelen van de werknemer
• Er sprake is van andere omstandigheden die het betalen van de schadevergoeding door de werknemer rechtvaardigen
• Werkgever en werknemer contractueel zijn overeengekomen dat de werknemer de schadevergoeding moet betalen. Wel dient de werknemer hiervoor verzekerd te zijn.

Advies werkgeversaansprakelijkheid advocaat

Wilt u meer informatie over werkgeversaansprakelijkheid, uw zorgplicht als werkgever of heeft u een conflict met betrekking tot aansprakelijkheid? Fruytier Lawyers in Business is gespecialiseerd in ondernemingsrecht. Onze ervaren advocaten staan u graag juridisch bij en leggen uit waar u als werkgever rekening mee dient te houden en de risico’s die hiermee gepaard gaan. Tevens leggen we u graag uit waarom wij u adviseren een werkgeversaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten. Neem direct vrijblijvend contact op met ons kantoor.