Ondernemingsraad en medezeggenschapsrecht

Veel (grote) werkgevers hebben te maken met medezeggenschap van personeel. Het medezeggenschapsrecht ziet erop toe dat werknemers gehoord en betrokken worden binnen het bedrijf waar zij werken. De meest bekende vorm van medezeggenschap is de ondernemingsraad (OR). De werkgever overlegt met de OR in het belang van het goed functioneren van de onderneming. Daarbij behartigt de medezeggenschapsraad zowel de bedrijfsbelangen als de belangen van het personeel.

Bij hoeveel werknemers is het instellen van een ondernemingsraad verplicht? Wat zijn de bevoegdheden van een OR? Wat zijn de verplichtingen van een werkgever? En in welke gevallen moet een medezeggenschapsraad gevraagd worden advies uit te brengen?

Wet op Ondernemingsraden (WOR)

Het medezeggenschapsrecht is voornamelijk geregeld in de Wet op Ondernemingsraden (WOR). De Wet op Ondernemingsraden bepaalt dat werknemers die bij een onderneming werkzaam zijn recht hebben op medezeggenschap binnen de onderneming via een zogenaamde ondernemingsraad (OR) of medezeggenschapsraad. Een onderneming met ten minste 50 werknemers is verplicht een OR in te stellen. Voor een onderneming met minder dan 50 werknemers geldt de verplichting voor een ondernemingsraad oprichten niet en kan eventueel worden volstaan met een personeelsvertegenwoordiging of personeelsoverleg.

Wat houdt het medezeggenschapsrecht in?

Onder het medezeggenschapsrecht vallen onder meer het adviesrecht, instemmingsrecht en het informatierecht van de ondernemingsraad (OR), centrale ondernemingsraad (COR) en groepsondernemingsraad (GOR). Bij kleinere bedrijven waarvoor geen verplichting voor het instellen van een OR geldt, voorzien medezeggenschapsrechten de personeelsvertegenwoordiging (PvT) of personeelsvergadering van inspraak en invloed op belangrijke aspecten en regelingen voor werknemers binnen bedrijven.

De taken van een ondernemingsraad

De belangrijkste taken van een ondernemingsraad of medezeggenschapsraad zijn het voeren van overleg met betrekking tot het beleid van een onderneming en de belangen van het personeel van deze onderneming. Andere verantwoordelijkheden die onder de OR vallen zijn:

• Zorgdragen voor voldoende overleg
• Stimuleren van goede arbeidsomstandigheden
• Controle op naleving van regels met betrekking tot arbeidsvoorwaarden, arbeidstijden en rusttijden
• Toezicht op gelijke behandeling en gelijke beloning voor werknemers
• Het bevorderen van diversiteit en inclusiviteit binnen het personeelsbestand

De rechten van de medezeggenschapsraad

De Wet op Ondernemingsraden geeft de ondernemingsraad verschillende rechten. Onder de bevoegdheden van de OR vallen het adviesrecht, instemmingsrecht, initiatiefrecht en recht op informatie. Dit betekent dat de werkgever voor belangrijke financiële, economische of organisatorische beslissingen de OR om advies moet vragen. Ook mag de raad meedenken over sociale onderwerpen binnen een bedrijf en mag de raad ongevraagd de ondernemer voorstellen doen over alle relevante zaken. Een werkgever en de raad kunnen ervoor kiezen eigen afspraken te maken met betrekking tot de invulling van de samenwerking en de bevoegdheden en voorzieningen van de raad. Deze afspraken dienen schriftelijk te worden vastgelegd.

Overleg met directie of bestuur

De directie of het bestuur van een onderneming dient minimaal twee keer per jaar met de ondernemingsraad (OR) de algemene gang van zaken van het bedrijf te bespreken. De ondernemer deelt tijdens deze samenkomsten of overlegvergaderingen mee welke belangrijke besluiten in voorbereiding zijn. Daarnaast maken het bestuur of de directie en de OR afspraken over hoe de personeelsraad bij deze besluiten betrokken wordt.

Overleg met werknemers en deskundigen

Voor het goed uitvoeren van zijn taak heeft de raad het recht op alle informatie die hiervoor noodzakelijk is. In geval van ingrijpende (bedrijfseconomische of organisatorische) beslissingen of vraagstukken kan de OR met het personeel overleggen. De werkgever moet de personeelsraad de ruimte geven om hier met alle werknemers over te spreken en moet medewerkers de mogelijkheid geven op voorstellen of kwesties te reageren. Indien noodzakelijk staat het de OR vrij om een deskundige in te schakelen voor het inwinnen van advies. Dit kan zowel een interne als externe deskundige betreffen.

Adviesrecht OR en instemmingsrecht OR

Wanneer een ondernemer belangrijke besluiten wil nemen binnen de onderneming, heeft de OR een adviesrecht. Onder belangrijke besluiten wordt onder meer verstaan: overdracht van zeggenschap, fusies of reorganisaties, inkrimpen of uitbreiden van de werkzaamheden, verhuizing van locatie, het doen van belangrijke financiële investeringen of de verkoop van een bedrijf. In artikel 25 van de Wet op Ondernemingsraden is het adviesrecht van de ondernemingsraad vastgelegd. Is een onderneming voornemens een besluit te nemen dat betrekking heeft op één van de onderdelen waar de adviesplicht voor geldt, dan moet de bestuurder schriftelijk advies aanvragen aan de raad.

Op het gebied van arbeidsvoorwaarden, zoals werktijden, vakantieregeling, functiewaardering en opleiding, heeft de OR geen adviesrecht. Voor het vaststellen, wijzigen of intrekken van personele regelingen is er wel een instemmingsrecht. Op het moment dat de personeelsraad niet akkoord gaat met de plannen van de werkgever mogen deze niet worden doorgevoerd. Besluit een werknemer hier geen gehoor aan te geven, dan kan de raad naar de kantonrechter stappen. Ook de ondernemer kan bij een geschil naar de rechter stappen en de kantonrechter vragen het besluit toch goed te keuren.

Adviesrecht OR heeft betrekking op onderwerpen als:

• Overdracht van zeggenschap
• Inkrimpen of uitbreiden van werkzaamheden
• Fusies of reorganisaties
• Het doen van belangrijke investeringen
• Het verkrijgen van krediet

Instemmingsrecht OR heeft betrekking op onderwerpen als:

• Arbeids- en rusttijden
• Arbeidsomstandigheden
• Vakantieregeling
• Ziekteverzuim en re-integratiebeleid
• Functiewaardering
• Personeelsopleiding
• Pensioenovereenkomst
• Winstdeling
• Verwerking van persoonsgegevens

Informatierecht OR (artikel 31, WOR)

Eén van de belangrijkste rechten van de ondernemingsraad is het informatierecht. Dit recht, vastgelegd in artikel 31 van de Wet op Ondernemingsraden, geeft de OR de gelegenheid om zelf informatie op te vragen aan de werkgever. Tevens geeft artikel 31 weer welke basisinformatie de werkgever moet verstrekken aan de medezeggenschapsraad.

In artikel 31a van de WOR staat beschreven welke financieel-economische informatie een werkgever twee keer per jaar (ongevraagd) aan de OR moet overdragen. Voorbeelden van deze informatie zijn de algemene gegevens over werkzaamheden en resultaten, de financiële jaarrekening van de onderneming, jaarstukken, investeringsplanning en de begroting. Ook moet de ondernemer jaarlijks schriftelijk de medezeggenschapsraad informeren over de werkgelegenheidssituatie en het gevoerde sociale beleid van het bedrijf.

Advies van Sociaal Economische Raad (SER)

In Nederland heeft de Sociaal Economische Raad (SER) de wettelijke taak bij te dragen aan het beschermen en stimuleren van medezeggenschap binnen bedrijven en ondernemingen. Binnen het adviesorgaan werken ondernemers, werknemers en onafhankelijke deskundigen samen. De SER adviseert niet alleen de regering en het parlement over het landelijke sociaaleconomische beleid, ook ondersteunt het orgaan ondernemingsraden en personeelsvertegenwoordigingen, bijvoorbeeld bij het opstellen van een reglement. Ook bestuurders of commissarissen die contact hebben met de ondernemingsraad kunnen bij de Sociaal Economische Raad terecht voor informatie en handige tools.

Europese ondernemingsraad

Internationale ondernemingen hebben vaak met een Europese ondernemingsraad te maken. Dit grensoverschrijdende medezeggenschapsorgaan heeft een speciale rol en bevoegdheden. Vaak betreft dit zeer specifieke arbeidsrechtelijke vraagstukken. Omdat veel van onze ondernemende cliënten wel eens met dit bijltje hebben gehakt, heeft Fruytier Lawyers in Business ook uitvoerige ervaring met het internationaal arbeidsrecht. De advocaten van Fruytier Lawyers in Business kunnen u adviseren over alle aspecten van het medezeggenschapsrecht, zowel binnen als buiten onze landsgrenzen, en helpen u graag verder in deze complexe materie. Neem direct contact op voor vrijblijvend advies.