Ex parte: rechterlijke maatregelen zonder wederhoor?

Bij dreigende inbreuken op intellectuele eigendomsrechten (IE) kan de zogenaamde ex parte maatregel worden ingeroepen. Dit houdt in dat een rechter uitspraak kan doen zonder partijen te horen indien de zaak zodanig spoedeisend belang heeft dat uitstel onherstelbare schade met zich mee zal brengen. Deze maatregel lijkt in te druisen tegen het beginsel van hoor en wederhoor. Toch lijkt deze weg sinds kort ook binnen het gewone civiele procesrecht te worden bewandeld. De voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam heeft in 2023 in twee uitspraken een ex parte maatregel getroffen in niet-IE-zaken. In dit artikel zal (de opkomst van) deze maatregel worden besproken.

Een kort geding procedure

Voor een toewijzing van een vordering in kort geding moet eveneens sprake zijn van spoedeisend belang. De doorlooptijd van een kort geding is – anders dan de naam doet vermoeden – niet zozeer kort te noemen. Zo zal een dagvaarding moeten worden aangebracht, een zitting moeten worden gepland en de uitspraak van de rechter moeten worden afgewacht. Dit zal vaak enkele weken tot maanden in beslag nemen.

Niettemin kunnen zich omstandigheden voordoen waardoor een eiser dringend behoefte heeft aan een onmiddellijke (voorlopige) maatregel en zal een kort geding procedure te lang duren. Vaak is deze behoefte aanwezig wanneer de verweerder zich in het buitenland bevindt, aangezien de dagvaardingstermijn dan langer is. Een voorlopige ex parte maatregel kan dan uitkomst bieden.

De ex parte voorziening

De ex parte procedure is enigszins vergelijkbaar met de kort geding procedure. Het grote verschil is echter dat partijen bij een ex parte niet gehoord worden. Doordat dit zeer ingrijpend is voor de gedaagde, zal een ex parte niet zomaar door de rechter worden toegewezen. Aan de andere kant kan het opleggen van een ex parte maatregel wel de grootste spoedeisendheid wegnemen en mogelijke onomkeerbare schade voorkomen. Zo werd in een crypto-investering scam zaak een wallet met cryptovaluta bevroren door de rechtbank te Amsterdam. Na de ex parte uitspraak dient een bodemprocedure bij de rechtbank te worden gestart, zodat de wederpartij alsnog in de gelegenheid wordt gesteld om zich te verweren.

Juridische grondslag

Een juridische grondslag voor de ex parte voorziening lijkt in eerste opzicht – anders dan bij spoedeisende IE-zaken – voor het gewone civiele procesrecht te ontbreken. Toch heeft de voorzieningenrechter in 2023 tweemaal een ex parte maatregel getroffen in niet-IE-zaken. De bevoegdheid voor het opleggen van deze maatregel ontleent de voorzieningenrechter aan de bepaling voor het treffen van een voorlopige voorziening gedurende een aanhangige bodemprocedure (223 Rv) en/of het treffen van een onmiddellijke maatregel in kort geding (254 Rv).

Een zwaluw maakt nog geen zomer

De toekomst zal uitwijzen of deze twee uitspraken het begin markeren van een nieuwe ontwikkeling binnen het procesrecht. Het is namelijk mogelijk dat de toepassing van voornoemde artikelen in hoger beroep zal worden teruggedraaid. Mocht deze toepassing wel in stand blijven, zal de ex parte maatregel voor de procespraktijk een interessant in te zetten instrument zijn.

Contact

Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel of andere procesrechtelijke vraagstukken? Contact dan een van onze advocaten via de mail, telefonisch of vul het contactformulier in voor een vrijblijvend eerste gesprek. Wij denken graag met u mee.