De werkgever en het coronavirus

Het aantal besmettingen in Nederland met het coronavirus loopt op; het komt steeds dichterbij. Dat maakt dat werkgevers zich moeten voorbereiden op een situatie dat werknemers het coronavirus oplopen.

Voor zowel werkgevers als werknemers brengt deze situatie de nodige arbeidsrechtelijke vragen met zich mee. Kan de werkgever haar werknemers dwingen thuis te werken? En andersom, kan de werknemer eisen thuis te mogen werken? Geldt er een verplichting tot doorbetaling van het loon? En als het financieel voor de werkgever niet te dragen is, kunnen de werknemers dan (deels) worden ontslagen?

Coronavirus – Werkgever verantwoordelijk voor een veilige en gezonde werkplek

Op een werkgever rust de verplichting er zorg voor de dragen dat de werkplek veilig en gezond is. Vanuit economische redenen hebben werkgevers er ook zelf groot belang bij zich aan deze zorgverplichtingen te houden. Om de bedrijfscontinuïteit te waarborgen in crisissituaties doen werkgevers er goed aan noodzakelijke protocollen en bedrijfscontinuïteitsplannen klaar te hebben. De werkgever kan daarbij – in geval het een uitbraak van een virus is – aansluiting zoeken bij de richtlijnen die de overheid, RIVM en de GGD uitgeven.

In het specifieke geval van het coronavirus, is het van belang dat werkgevers voorzorgsmaatregelen nemen om de hygiëne op de werkvloer in het oog te houden teneinde verspreiding van het virus tegen te gaan.
Een maatregel om werknemers te beschermen tegen het coronavirus en te zorgen dat zij elkaar niet aansteken, kan zijn om werknemers thuis te laten werken. Indien deze maatregelen worden genomen, dient de werkgever zich te realiseren dat het creëren van een veilige en gezonde werkplek ook voor de thuissituatie geldt. Werknemers moeten daarom de mogelijkheid krijgen om een extra beeldscherm, een toetsenbord of een muis te gebruiken. Ook dient gekeken te worden of de thuiswerkplek voldoet; is er een goed bureau en bureaustoel beschikbaar en is er voldoende daglicht.

De werkgever moet haar werknemers ook informatie geven over wat het coronavirus betekent voor de werkzaamheden en of er sprake is van een verhoogd risico om het virus op te lopen tijdens het werk. De maatregelen die erop gericht zijn om de kans op besmetting zo klein mogelijk te maken moeten ook worden besproken, zodat de werknemers weten wat ze moeten doen.
Het is dus raadzaam dat werkgevers een protocol of plan hebben klaarliggen voor de situatie dat werknemers onverwachts gedwongen worden hun werkzaamheden vanuit huis te gaan verrichten.

Corona en privacy

Indien een werknemer zich ziek meldt, zal een werkgever geneigd zijn de achtergrond van deze ziekmelding te willen achterhalen. Heeft deze ziekmelding verband met het coronavirus?

Ondanks de zorgplicht van de werkgever (ook jegens de collega’s van de zieke werknemer), geldt ook in deze situatie de verplichting om de privacy van werknemers te waarborgen. Het is een werkgever slechts tot bepaalde hoogte toegestaan gegevens te vragen en te verwerken over de ziekte en de oorzaak daarvan. Uitsluitend noodzakelijke informatie mag worden uitgevraagd en worden verwerkt. Deze noodzakelijke informatie kan betrekking hebben op de vraag hoe lang een werknemer verwacht ziek te zijn, of in staat is vanuit huis te werken, of in staat is telefonisch besprekingen bij te wonen. Kortom vragen in het kader van de bedrijfsvoering en de continuïteit.

Het is een werkgever niet toegestaan te vragen naar de aard en oorzaak van de ziekte. Alhoewel dit in geval van het coronavirus wenselijk zou kunnen zijn in verband met de mogelijke verspreiding, kan hierover met de werknemer uitsluitend gesproken worden indien de werknemer hier zelfstandig informatie over verstrekt.

In de situatie dat de werknemer uit zichzelf aangeeft het coronavirus te hebben, dan mag de werkgever dit vervolgens niet verwerken. Het mag dus niet opgenomen worden in het personeelsdossier of elders. Wel zal de werkgever de bedrijfsarts of de Arbodienst moeten inschakelen om een oordeel te geven over de klachten van de werknemer.

Indien werknemers het coronavirus hebben, hebben zij dan recht op loon?

Werknemers die ziek zijn hebben recht op doorbetaling van het loon; dus ook wanneer de werknemer het coronavirus heeft opgelopen en daarvan ziek is geworden. Wel heeft de werkgever een aantal mogelijkheden het loon tijdens deze ziekteperiode te beperken:

– zo kan de loonbetaling worden gemaximeerd tot 70% van het laatstverdiende salaris;
– het loon van de zieke werknemer kan gemaximeerd worden tot het maximum dagloon;
– heeft de werkgever de mogelijkheid zogenaamde ‘wachtdagen’ aan te houden.

Voor de laatste twee mogelijkheden geldt dat dit van te voren schriftelijk overeengekomen moet zijn.

Indien werknemers in quarantaine zitten, hebben zij dan recht op loon?

Wanneer de quarantaine plaatsvindt tijdens ziekte, geldt een loondoorbetalingsverplichting. Maar wat als de werknemers niet ziek zijn, maar toch in quarantaine zitten. De hoofdregel is geen arbeid, geen loon. In geval van quarantaine waarbij de werknemer zijn werkzaamheden niet kan verrichten, is dit echter niet zonder meer ook het geval.

Indien een werknemer voor werk in een risicogebied is geweest en daardoor in quarantaine moet, geldt dat de werkgever het salaris volledig zal moeten doorbetalen. Dit valt binnen de risicosfeer van werkgever. Wel kan de werkgever deze werknemers verzoeken vanuit huis werkzaamheden te verrichten.

Ook wanneer niet of minder gewerkt kan worden omdat de werkplek in een door de overheid aangewezen quarantainegebied ligt, moet de werkgever het loon volledig doorbetalen. Wanneer werknemers niet mogen werken op grond van een wettelijke voorschrift of bevel, komt dat voor rekening van de werkgever.

Een werknemer die echter op eigen initiatief besluit thuis te blijven, uit angst voor het virus of om op kinderen te passen omdat de scholen gesloten blijven, heeft geen recht op loondoorbetaling. In die gevallen zal de werknemer vakantiedagen moeten opnemen of met onbetaald verlof gaan.

Kan de werkgever werktijdverkorting krijgen

Werkgevers kunnen een beroep doen op werktijdverkorting als er tijdelijk onvoldoende werk is door gebeurtenissen die niet onder het normale ondernemersrisico vallen. Doorgaans wordt gedacht aan omstandigheden zoals brand of overstroming, maar de Rijksoverheid heeft inmiddels aangegeven dat ook de uitbraak van een virus, zoals het coronavirus, hieronder valt.

Dat betekent dat werkgevers in aanmerking kunnen komen voor de regeling als ze verwachten de komende 2 tot 24 weken minstens twintig procent minder werk te hebben als gevolg van de uitbraak van het coronavirus. Indien de aanvraag wordt goedgekeurd, ontvangen de betreffende werknemers een WW-uitkering over de niet-gewerkte uren.

In de eerste week van maart 2020, bleek dat ongeveer 750 werkgevers een beroep hebben gedaan op de werktijdverkorting in verband met de virusuitbraak. Wilt u een beroep doen op deze regeling? Via vergunning voor werktijdverkorting kunt u bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) een vergunning aanvragen. Vergunningen voor werktijdverkorting zijn maximaal 6 weken geldig.

Als de vergunning wordt verkregen, dient de werkgever dit bij het UWV te melden met het formulier Melding Werktijdverkorting. Indien de vergunning wordt verkregen, kan de werkgever gedurende de looptijd van de vergunning zelf kiezen of de werknemers minder (minstens 20 procent) gaan werken of zelfs helemaal niet.

Als er na 6 weken nog geen verbetering is, kan de werkgever verlenging van de vergunning aanvragen. Deze verlenging wordt voor maximaal 18 weken gegeven. Na deze periode kan er geen verlenging meer worden aangevraagd. Duren de omstandigheden nog voort, dan kan de werkgever voor de betreffende werknemers ontslag wegens bedrijfseconomische redenen aanvragen.

Conclusie en advies

De werkgever is verplicht zorg te dragen voor een veilige en gezonde werkomgeving. Het is raadzaam daar concrete protocollen en bedrijfscontinuïteitsplannen voor te hebben klaarliggen.

Indien er geen duidelijke gezondheidsrisico’s zijn, mag de werkgever verlangen dat de werknemers komen werken. De werknemers zijn verplicht daaraan gehoor te geven.

Indien er redenen zijn dat de werknemer niet op het werk kan komen omdat hij ziek is of in quarantaine moet, zal de werkgever doorgaans het loon moeten doorbetalen. Werkgevers kunnen een beroep doen op werktijdverkorting als er tijdelijk onvoldoende werk is wat direct verband houdt met het coronavirus.

Wilt u overleg over hoe om te gaan met uw werknemers of over een protocol, neem dan contact op met een van onze specialisten arbeidsrecht. Zij helpen u graag verder.